Barwa

    Barwa ma na nasze życie znacznie większy wpływ niż nam się to wydaje. Zwracamy na niego uwagę kupując w sklepie ubranie, wybierając pomidory w hipermarkecie, czy szukając nasze ulubione czasopismo w kiosku. Większość osób nie zastanawia się nad kodami kolorystycznymi funkcjonującymi współcześnie w społeczeństwie ani nad ich wpływem na podejmowanie decyzji.

   Dla grafika natomiast, z zawodowego punktu widzenia, jest to sprawa kluczowa i niezwykle istotna. Odpowiedni dobór kolorów jest w stanie optycznie „powiększyć" opakowanie produktu lub zwiększyć jego „ciężar". Badania naukowe przeprowadzone przez Norman/Nielsen Group dowodzą, że zdolność do zapamiętania informacji zwiększa się znacząco, jeśli są one podane przy użyciu koloru.
   Kolor to coś więcej niż tylko mieszanka barw składowych. Działa on zarówno na podświadomość (budzi określone reakcje fizjologiczne), jak i na świadomość obserwatora. Świadomie postrzegamy jego symbolikę, czyli znaczenie kulturowe - przykładem może tu być biel, utożsamiana z ceremonią ślubu oraz panną młodą. Podświadomie natomiast kolor potrafi działać na organizm człowieka: podnosząc ciśnienie krwi, rozpraszając jego uwagę czy też uspokajając.
   Każdy człowiek interpretuje dany kolor inaczej, kojarząc miedzy innymi z życiowych doświadczeń, które posuwają mu konkretne skojarzenia. Dlatego ten sam kolor (np. czerwony) jedna osoba utożsamia z miłością, a inna z krwią. W dużym stopniu jednak można się pokusić o kategoryzację kolorów według ich symboliki.
   Psychologia kolorów jest dziedziną nauki zajmującą się analizowaniem emocjonalnych i behawioralnych efektów wywoływanych przez kolory i ich zestawienia. Właściciele handlowych stron WWW chcą wiedzieć,  jaki kolor zachęci odwiedzających ich witrynę do wydawania więcej pieniędzy. Dekoratorzy wnętrz chcą wiedzieć, który kolor przekształci sypialnię w spokojne ustronie Zen. Właściciele fast foodów umierają z ciekawości, jakie połączenia kolorów sprawią, że konsument będzie chciał posiłek w rozmiarze super size. Jak wiadomo psychologia kolorów to duży biznes.

 

Teoria barw

   Aby pogłębić podstawową wiedzę na temat kolorów, należy zdobyć elementarne wiadomości na temat niektórych bardziej technicznych aspektów tego tematu, dotyczących np. tego, w jaki sposób tworzone są kolory i jak mogą być one łączone ze sobą.
   Rozróżnia się trzy barwy podstawowe: żółtą, magentę i cyja, z których otrzymuje się barwy pochodne. Każdą barwę można potraktować jako podstawową, jeśli służy do tworzenia innych kolorów. Najbezpieczniejszym sposobem doboru koloru jest użycie koła barw. Ukazuje ono wynik łączenia się kolorów podstawowych i powstawanie ich pochodnych.

Rysunek 2. Koło barw 

   W jaki sposób posługiwać się ugrupowanymi barwami na kole? Istnieje prosta zasada, dzięki której uzyskuje się ciekawe zestawienia kolorystyczne. Biorąc kolor leżący obok danej barwy otrzymujemy zestawienie lekkie i spokojne - działamy na bazie spokojnej gamy barwnej. Można zmieniać ton, nasycenie i stopień jasności w celu odnalezienia najciekawszego efektu. Gama barwna stanowi jednak najistotniejszy element doboru koloru dla kompozycji. Teoria mówi o gamach ciepłych, zimnych i neutralnych, o których wspomniano we wcześniejszych fragmentach rozdziału.
   Kiedy chcemy uzyskać kontrast - wybieramy kolor leżący naprzeciw naszej wiodącej barwy. Ten proces nazywamy obraniem koloru dopełniającego. Na przykład dla koloru czerwonego dopełnieniem będzie połączenie niebieskiego z żółtym - zieleń; dla żółtego wspomnianą rolę będzie pełnić połączenie czerwonego z niebieskim, czyli fiolet. Natomiast dla oranżu – niebieski.
   Balansując jasnością barw użytych w kompozycji w efekcie otrzymujemy zestawienia harmoniczne lub kontrastowe. Kontrasty mogą być łagodne lub agresywne. Istnieje ciekawy sposób na osłabienie kontrastu - wystarczy dodać kontur i tak oddzielone barwy nie „gryzą się" między sobą i lepiej współgrają, wywołując w nas przyjemniejsze odczucia. Jeżeli chcemy barwę „pobudzić" należy dobrać kolor skontrastowany i aktywny.

Znaczenie barw

   Chociaż warto wiedzieć, w jaki sposób barwy, z których korzystamy w projekcie szaty graficznej strony, mogą oddziaływać na tłumy, to pogląd, że istnieje jedna i niezmienna reakcja psychologiczna na konkretne kolory jest nieuzasadniony. Cały szereg reakcji, które psychologowie kolorów przypisują poszczególnym kolorom, jest zakorzenionych w indywidualnym doświadczeniu. Warto również zaznaczyć, że w wielu kulturach kolory budzą zupełnie odmienne skojarzenia i mają inne znaczenia. Pamiętając o tych zastrzeżeniach, można wyznaczyć niektóre psychologiczne skojarzenia, jakie określone kolory wywołują u większości ludzi w zachodniej kulturze.
   Kolor czerwony uchodzi za kolor podnoszący ciśnienie i adrenalinę. Obok takich psychologicznych skutków czerwień jest znana również z tego, że pobudza metabolizm. Jest ekscytującym, dramatycznym i bogatym kolorem. Czerwień to kolor namiętności.Ciemniejsze odcienie czerwieni, takie jak burgund i bordo, wywołują aurę luksusu i przyjemności – mogą w rzeczywistości być nawet pretensjonalne. Z kolorów tych można skorzystać w przypadku wykonywania projektów stron dla np. koneserów wina lub entuzjastów wytwornego życia. Bardziej brązowe i ziemiste odcienie czerwieni wiążą się z jesienią i żniwami.
   Kolor pomarańczowy podobnie jak czerwień jest bardzo żywym i energicznym kolorem, chociaż w przeciwieństwie do niej nie wiąże się ze złością ,  którą kolor czerwony niekiedy może przywoływać. Zamiast tego uważa się, że pomarańcz pobudza szczęście i reprezentuje słoneczną pogodę, entuzjazm oraz kreatywność. Kolor pomarańczowy jest mniej firmowy czy korporacyjny, co pewnie spowodowało, z guru marketingowi stojący za takimi firmami, jak Cingular w USA i Orange w Europie, postanowili stworzyć marki na jego bazie.
   Kolor pomarańczowy oznacza także przedsiębiorczość, aktywność, pożądanie i podniecenie. Kojarzony jest z energią ogniem, płomieniami. Pomarańczowy to także witalność, obfitość, pełnia życia i sytość. Ponieważ pobudza apetyt i metabolizm, świetnie się on nadaje do reklamowania artykułów żywnościowych i sztuki kulinarnej.
   Kolor żółty jest bardzo żywym i widocznym kolorem, dlatego jest wykorzystywany w taksówkach i znakach ostrzegawczych. Kolor żółty to aktywność umysłowa, aktywność, rozsądek, światły umysł. Kolor budzący skojarzenia z ciepłem, słońcem, serdecznością, witalnością, wesołością, optymizmem. Symbolizuje także bogactwo, dostatek. W malarstwie często barwa ta była synonimem złota. Żółty jednak ma także sporo negatywnych znaczeń, takich jak choroba, zazdrość, hańba (żółte płaszcze pokutników w czasach inkwizycji, żółte szaty Judasza), zdrada, starzenie się oraz tchórzostwo. W reklamie wyzwala chęć działania i spróbowania.
   Kolor zielony kojarzy się z przyrodą. Jest to bardzo kojący kolor symbolizujący wzrost, świeżość, orzeźwienie, nadzieję i zdrowie. Jest znacznie łatwiejszy w odbiorze dla oka i o wiele mniej dynamiczny niż kolor żółty, pomarańczowy czy czerwony. Często wykorzystywany w przypadku produktów ekologicznych i naturalnych, a także chemii kosmetycznej, która chce uchodzić za naturalną i zdrową. Zielony to również niedojrzałość, stąd może oznaczać brak doświadczenia. Barwa ta stosowana jest często w przypadku opakowań i reklamy: napojów, gum do żucia (mięta), papierosów mentolowych. Zieleń kojarzona jest z powrotem do życia, wiosną, obfitością, urodzajem. Kolor nadziei i dobroci (w ludowych podaniach i legendach dobre wróżki ubrane były w zielone szaty). Zielony symbolizuje również trwałości, nieugiętość  i potrzebę uznania.
   Kiedy jaskrawa zieleń umieszczona jest na czarnym tle, naprawdę się rzuca w oczy i nadaje projektowi nowoczesny i techniczny charakter.
   Kolor niebieski to barwa budząca zaufanie, skojarzenia z czystością, świeżością. Niebieski kolor uspokaja, symbolizuje harmonię, porządek, a także zimno, chłód, niebo, wodę, lód. Na poziomie emocjonalnym symbolizuje otwartość, inteligencję i wiarę.
   W ciemnych odcieniach stosowany jest często przez banki i firmy ubezpieczeniowe, gdyż kojarzy się z pewnością, luksusem, bezpieczeństwem. Niebieski to także duchowość, filozofia, religijność afirmacja życia. Barwa ta zmniejsza wrażenie ciężaru. W reklamie często stosowana w przypadku produktów związanych z czystością (proszki do prania, pasta do zębów) oraz produktów mrożonych (lody mrożonki).
   Kolor fioletowy czy purpurowy historycznie związany był z godnością królewską i władzą. Sekret kryjący się za prestiżową przeszłością fioletu wynika z trudności wytworzenia barwników potrzebnych do uzyskania fioletowych strojów.
   Do dzisiejszego dnia fiolet wyobraża bogactwo i ekstrawagancję. Ta ekstrawagancja ma swoje korzenie w przyrodzie. Kolor fioletowy jest najczęściej związany z kwiatami, kamieniami szlachetnymi i zachodami słońca.
   Kolor biały nadzieja, wiara, czystość (także w znaczeniu duchowym), perfekcja, niewinność (stąd białe szaty ślubne), kolor pokoju (symboliczny biały gołąb).
   Biel jest uważana za kolor doskonałości, światła i czystości. To dlatego lśniąco białe prześcieradła są wykorzystywane w reklamach środków piorących, a panna młoda nosi białą suknię w dniu swojego ślubu. Często nie dostrzegamy tych związków ze względu na domyślne wykorzystywanie bieli jako koloru tła, ale one mimo wszystko utrzymują się.
   Kolor czarny to elegancja, szyk, luksus. Barwa stosowana w przypadku produktów wyższej klasy – ekskluzywnych. Kolor sukcesu (stąd czarne luksusowe samochody, czarne eleganckie garnitury i tzw. „mała czarna” w przypadku kobiet). Często w kampaniach społecznych podkreśla nastrój smutku, nostalgii.
   Jeśli chodzi o skojarzenia negatywne czerń to przede wszystkich strach, niepokój, niepewność, wina, depresja, brak wiary i nadziei, żałoba, smutek, pogrzeb. Czarny zwiększa wrażenie ciężaru oraz ciepła ale zmniejsza objętości.
     Mimo że psychologia kolorów odgrywa swoją rolę w sposobie, w jaki osoba odwiedzająca zaprojektowaną stronę może ją postrzegać, to trzeba pamiętać, że nie ma złych kolorów, których nie można byłoby użyć. Znajomość psychologicznego znaczenia kolorów wiele pomaga w ustaleniu podstawowych barw stosowanych w projekcie, jednak sukces pomysłu kolorystycznego zależy od harmonii istniejącej pomiędzy wszystkimi wybranymi kolorami. Aby osiągnąć tę harmonię, trzeba mieć na uwadze jeszcze kilka innych atrybutów kolorów.
   Jedną z cech koloru istniejącą w całym widmie jest temperatura kolorów. Warto pamiętać, że stosując barwy ciepłe lub zimne również wzbudzane są określone wrażenie.
   Ciepłe kolory to kolory począwszy od czerwonego aż po żółty, łącznie z kolorem pomarańczowym, różowym, brązowym i burgundowym. Są one odpowiednikami ciepła i ruchu ze względu na swój związek ze słońcem i ogniem. Ciepły kolor umieszczony obok zimnego koloru  zwraca na siebie uwagę, dominuje.
   Zimne kolory to kolory począwszy od zielonego aż po niebieski, łącznie z niektórymi odcieniami fioletowego. Fiolet jest kolorem pośrednim pomiędzy czerwonym i niebieskim, zatem zimniejszy fiolet to ten, który jest bliższy kolorowi niebieskiemu, podczas gdy bardziej czerwony fiolet może wyglądać niezwykle ciepło. Zimne kolory mogą wpływać uspokajająco i zmniejszać napięcie. W projektach zimne kolory mają tendencję do wycofywania się, co sprawia, że świetnie się nadają jako tło oraz jako większe elementy na stronie, gdyż nie zdominują one głównej treści.
   Miarą rozpiętości tonalnej koloru odcieni jasnych po ciemne jest jego wartość. Jasne i ciemne kolory pomagają we wprowadzaniu tradycyjnej dychotomii dobra i zła. Jasne odcienie tworzy się poprzez dodanie bieli do danego koloru i wyglądają one miękko oraz delikatnie. Z drugiej strony, ciemne kolory sprawiają wrażenie ciężkich i gęstych.
   Nasyceniem lub intensywnością koloru nazywamy stopień jego natężenia bądź przygaszenia. Oczywiste jest, że intensywne, żywe kolory się wyróżniają. Mimo że zimne kolory wycofują się, to żywy błękit będzie zwracał więcej uwagi na siebie niż kremowy, matowy kolor pomarańczowy. Kiedy dodamy kolor szary (czarny oraz biały) do danego koloru, zaczyna on wyglądać matowo i zmniejsza się jego nasycenie. Te kolory, jak mętna woda w basenie czy zachmurzony poranek zimowy, po prostu nie są wizualnie tak atrakcyjne, jak jaskrawe, żywe kolory. Z drugiej jednak strony, matowe kolory pomagają zmniejszyć napięcie i nadają kompozycjom medytacyjny, marzycielski nastrój.

Dobór barw

   Znając podstawowe znaczenie i proces powstawania barw można pokusić się o dobór ich, w celu użycia w projekcie. Właściwy wygląd strony i dobór kolorów to sprawa, która na sam początek przyciąga lub odrzuca odwiedzającego.
   Trudno jest udzielić właściwej i pełnej odpowiedzi na pytanie - ile kolorów użyć przy projektowaniu danego serwisu. Generalnie jednak obowiązuje jedna zasada, iż znacznie większe ryzyko niepowodzenia (osiągnięcia brzydkiego efektu końcowego) jest w przypadku użycia zbyt dużej ilości kolorów niż gdy użyje się zbyt małej ilości kolorów.
   Strona zawierająca zbyt dużo kolorów lub zbyt dużo mieszanin (grup) kolorów jest przede wszystkim nużąca i męcząca dla oczu. Ponadto znacznie utrudnia odnalezienie informacji, której odbiorca poszukuje w naszym serwisie. A nie wolno zapominać, że społeczność internetowa jest społecznością informacji. Oprawa graficzna, jakkolwiek piękna, rozbudowana i dopracowana w szczegółach, zawsze pozostanie tylko dodatkiem do nośnika informacji, jakim powinna być strona WWW.
   Z drugiej strony, oprawa graficzna zawierająca zbyt mało kolorów może być postrzegana jako nudząca, pusta, czy niedopracowana. Jednakże nie zawsze tak musi być. Czasami można uzyskać interesujące wyniki przy zastosowaniu ascezy kolorystycznej, podczas gdy zbyt wielka ilość kolorów prawie zawsze prowadzi do niepowodzenia.
   W Internecie można znaleźć wiele narzędzi, które w obrazowy sposób umożliwiają grafikom dobór barw do ich przyszłych projektów. Jednym z nich jest Color Scheme Generator (z ang. Generator schematów kolorów) ze strony WellStyled. Podczas gdy wiele innych aplikacji używa koła kolorów RGB lub CMYK, to narzędzie wykorzystuje tradycyjne koło barw z kolorem czerwonym, żółtym i niebieskim. Za pomocą kilku kliknięć myszką można wybrać i dostosować schemat kolorów oraz określić rozmaite inne kolory do tworzenia harmonijnej palety.
   W sytuacji, gdy twórca ma już wybrany jeden podstawowy kolor, którego będzie używał w serwisie powinien stosować się do kilku metod doboru kolorów uzupełniających do wybranego koloru podstawowego.
   Jedną z metod jest zasada gradientu barw, czyli dobierania kolejnych kolorów uzupełniających z grupy kolorów stanowiących płynne przejście od wybranego koloru podstawowego do czerni lub bieli. Po wybraniu kilku kolorów z tej linii, dobrym pomysłem jest potraktowanie każdego lub części z nich operacjami zmiany natężenia, nasycenia czy cieniowaniem, tak aby uzyskać lekkie odchylenie od podstawowej linii przejścia kolorów. Jednakże nawet pomimo zastosowania tych operacji uzupełniających, należy mieć na uwadze ryzyko uzyskania monotonii kolorów. Dodanie czerni lub bieli jako ostatniego z kolorów przejściowych może (aczkolwiek nie musi) poprawić ten efekt.
   Teoria kontrastu proponuje użycie kolorów kontrastujących ze sobą (może być to kontrast wartości - różne kolory lub na przykład kontrast natężenia - te same kolory) dla podkreślenia różnic lub uwypuklenia elementów istotnych. Kontrast może być duży lub mały. Z reguły stosuje się duży kontrast pomiędzy kolorem tekstu, a kolorem tła. Należy jednak uważać, że zbyt duży kontrast lub nieprawidłowo dobrane kolory kontrastujące ze sobą, mogą prowadzić do uczucia nieporządku i bałaganu. Biel i czerń tworzą ze sobą najsilniejszy kontrast wśród kolorów. Kontrast jest głównie stosowany do uwypuklenia dużych różnic, np. pomiędzy tekstem a tłem. Duży kontrast jest przyjemnym efektem dla oka, za to mały kontrast może posłużyć do podkreślenia subtelnych różnic np. w tle.
   Kontrast nasycenia raczej bywa wykorzystywany do uzyskania subtelnych efektów graficznych niż do podkreślenia lub uwypuklenia czegoś. Na przykład kilka kolorów kontrastujących przez natężenie, przedstawionych w zestawieniu z szarym tłem może być interpretowany przez ludzki wzrok jak przezroczystość H.
   Ostatnią sprawą w aspekcie kolorów, o której należy pamiętać, jest tak zwana „kolorowa ślepota" (można znaleźć inne tłumaczenia angielskiego określenia „colour blindness"). Niecałe 10% internautów ma lekką wadę wzroku, polegającą na niedostrzeganiu pewnych kolorów zestawionych w pewnych kombinacjach. Niewłaściwe zestawienie koloru tekstu i tła może spowodować, że treść zawarta na stronie WWW będzie dla tych osób praktycznie nieczytelna lub trudno dostrzegalna. Przykładowo, zielony tekst na czerwonym tle lub czerwony tekst na niebieskim tle, jest trudny do przeczytania nawet dla osób pozbawionych opisywanej wady, mimo, że oba te układy kolorów stanowią świetny przykład kontrastu. Natomiast układy biały-czarny i niebieski-żółty również są kolorami kontrastującymi, ale w tym przypadku czarny tekst na białym tle lub żółty tekst na niebieskim tle, są łatwe do odczytania.
     Umiejętność uzyskania wyjątkowej palety kolorów polega w całości na tym, aby mieć oczy szeroko otwarte. Inspiracje kolorystyczne mogą pochodzić skądkolwiek. Świadomość typów zagadnień związanych z używaniem kolorów wzmaga wrażliwość na barwy oraz umiejętność opracowania oryginalnych palet, które będą spełniały oczekiwania klientów stron WWW.